Czerwona koniczyna
(Trifolium pratense L.)
Wiele lat temu koniczyna czerwona ze względu na wysoką zawartość białka znana była przede wszystkim jako roślina paszowa. Pisał o niej angielski botanik J.Gerard, nazywając czerwoną koniczynę „trzylistem łąkowym” lub „trójlistną trawą”. Nazwy te wzięły się od jej charakterystycznych trójlistkowych liści, które kojarzone były przez średniowiecznych chrześcijan z Trójcą Świętą.
Koniczyna czerwona pochodzi z Europy z basenu Morza Śródziemnego i Morza Czerwonego, ale dotarła również do Ameryki Północnej.
Czerwona koniczyna, znana powszechnie również jako koniczyna łąkowa lub konicz, to roślina wieloletnia z rodziny bobowatych (Fabaceae), która osiąga do 50 cm wysokości. W Polsce rośnie na łąkach, pastwiskach i miedzach, uprawiana jest również jako roślina pastewna.
Posiada 3 listkowe liście o eliptycznym lub jajowatym kształcie. Jej owoc stanowi strąk, w którym znajduje się jedno nasiono. Kwiaty koniczyny są jasnopurpurowe lub różowe. Kwitnienie przypada w okresie od maja do września.
Jakie właściwości posiada koniczyna czerwona i kiedy warto po nią sięgnąć?
Spośród najważniejszych związków występujących w koniczynie czerwonej wymienić należy: flawonoidy, antocyjany, glikozydy fenolowe, a także kumaryny. Nie można zapomnieć również o silnie wspierających organizm kwasach organicznych oraz witaminie C, witaminie E oraz karotenie.
Czerwona koniczyna jest często nazywana „rośliną kobiet”, ponieważ jest ziołem posiadającym szczególne właściwości regulujące gospodarkę hormonalną i wpływające na regulację cyklu miesiączkowego. Zawarte w koniczynie czerwonej izoflawony posiadają podobną budowę do estrogenów, przez co mogą się łączyć z receptorami estrogenowymi w efekcie łagodząc m.in. objawy menopauzy. Dlatego też nazywane są „fitoestrogenami”. Koniczynę czerwoną warto stosować nie tylko w okresie menopauzy (choć należy pamiętać, że redukuje uderzenia gorąca i nocnych potów), ale także w okresie dojrzewania oraz późniejszym etapie dojrzałości kobiecej. Dlaczego jeszcze? Ponieważ dzięki zwartości izoflawonów utrzymuje odpowiedni poziom estrogenów w bezpieczny dla kobiet sposób.
Czerwona koniczyna działa również korzystnie na układ krwionośny oraz układ trawienny.
Koniczyna czerwona, dzięki dużej zawartości flawonoidów i antocyjanów, wspomaga pracę układu sercowo-naczyniowego, zwiększa elastyczność i wzmacnia ściany naczyń krwionośnych oraz obniża ciśnienia krwi, tym samym zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia chorób układu krążenia. Przetwory z koniczyny pobudzają czynności wątroby i pęcherzyka żółciowego, regulują pracę układu pokarmowego, działają rozkurczowo i poprawiają apetyt.
Czerwona koniczyna działa kojąco i regenerująco na skórę.
Proces starzenia się skóry wiąże się głównie ze spadkiem poziomu niektórych hormonów, m.in. estrogenów. Izoflawony zawarte w ekstrakcie z koniczyny pozytywnie wpływają na sieć włókien kolagenowych i elastyny. Mają one właściwości redukujące ilość wolnych rodników, chronią przed słońcem i stymulują syntezę kolagenu, redukując objawy starzenia się skóry. Zapewniają również odpowiednią elastyczność skóry. Dzięki dużej zawartości flawonoidów i antocyjanów koniczyna działa także antyoksydacyjnie i przeciwzapalnie.
Koniczyna czerwona stosowana była powszechnie w medycynie ludowej, ale także w kuchni.
W Ameryce Północnej Indianie jako jedni z pierwszych wykorzystywali kwiaty koniczyny w leczeniu chorób skóry jak łuszczyca czy egzema. W medycynie ludowej koniczyna stosowana była głównie w postaci naparów i nalewek, a także zewnętrznie w postaci maści, kompresów, czy kropli do przemywania oczu. Świeże kwiaty, po dokładnym roztarciu, stosowane były także łagodząco przy ukąszeniach owadów oraz oparzeniach.
Wszystkie części koniczyny czerwonej są jadalne, jednak w obecnych czasach wykorzystywane są o wiele rzadziej niż w przeszłości. Dawniej koniczyna jadana była zwłaszcza w okresach głodu, ze względu na wysoką zawartość białka. Świeże kwiatostany i liście koniczyny można dodawać do sałatek i surówek, a także przyrządzać podobnie jak szpinak. Można je także kisić na zimę podobnie jak kapustę i podawać jako dodatek do potraw mięsnych.